Władza rodzicielska obejmuje zarówno prawa, jak i obowiązki, jakie wobec dzieci mają rodzice. Powstaje z momentem narodzin dziecka i trwa aż do chwili osiągnięcia przez niego pełnoletniości. Rodzice zobowiązani są troszczyć się fizyczny i duchowy rozwój dziecka, a także przygotować je do pracy, odpowiednio do posiadanych przez nie uzdolnień. Władza rodzicielska swoim zakresem obejmuje całokształt spraw dotyczących dziecka, a więc sprawowania opieki nad nim, a także reprezentowania i zarządzania jego majątkiem. Rodzice są ustawowymi przedstawicielami dziecka pozostającego pod ich władzą.
Władza rodzicielska i kontakty z dziećmi to tematy, które w obszarze prawa rodzinnego wzbudzają bardzo wiele emocji. Rodzice często nie potrafią poradzić sobie z tymi zagadnieniami nie tylko pod względem prawnym, ale również emocjonalnym.
Takie sprawy są często trudne merytorycznie, ponieważ prawo daje sądowi możliwość wydania wielu różnych wyroków, przy wzięciu pod uwagę bardzo różnorodnych czynników.
Postępowania tego rodzaju bywają też niezwykle przykre. Szczególnie wtedy, gdy wymagają zebrania niepodważalnych dowodów oraz przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Chcąc jak najlepiej pomóc naszym Klientom w tak skomplikowanych i emocjonujących momentach życia, w pracy zawsze kierujemy się więc dobrem Klienta, etyką zawodowąoraz okazuję szacunek, poufność i zrozumienie.
Ograniczenie, pozbawienie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej, a także ustalenie możliwości kontaktów z dzieckiem to szerokie spektrum spraw prawnych. Mogą być one włączone do rozpraw o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa lub ustalenie pochodzenia dziecka. Ale mogą być również przedmiotem odrębnego postępowania sądowego.
W każdej z tych sytuacji wspieramy naszych Klientów, kompleksowo prowadząc sprawy rodzinne (we Wrocławiu lub w razie potrzeby w innych lokalizacjach), w tym te dotyczące szeroko pojętej władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem, czyli:
- wspólnego sprawowania władzy rodzicielskiej,
- ograniczenia, pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej,
- przywrócenia władzy rodzicielskiej,
- utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem
Rozważając kwestie związane z opieką nad dzieckiem, należy przede wszystkim zrozumieć dwa pojęcia, które funkcjonują w prawie rodzinnym i mają odrębne definicje.
Pierwsze sformułowanie to „władza rodzicielska”, czyli zestaw praw i obowiązków rodziców względem dziecka. To określenie obejmuje możliwości nadane rodzicom np. w obszarze podejmowania decyzji dotyczących dziecka, zarządzania jego majątkiem czy reprezentowania go.
Drugi kluczowy termin to „kontakty z dzieckiem”, które jest rozumiane jako prawo do bezpośredniej styczności i komunikowania się z nim. Są to zarówno kontakty osobiste, jak i te realizowane za pośrednictwem telefonu, maila czy Internetu.
Osobne potraktowanie tych dwóch kwestii przez prawo powoduje, że rodzice – niezależnie od przyznanej im władzy rodzicielskiej – mają prawo i obowiązek utrzymywania z dzieckiem kontaktów, chyba że sąd zdecyduje inaczej.
Plan wychowawczy
Często najlepszym rozwiązaniem z punktu widzenia dziecka jest wykonywanie władzy rodzicielskiej przez obojga rodziców. Wymaga to jednak przygotowania przez nich porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, które będzie zgodne z dobrem dziecka i przekona sąd o tym, że opiekunowie będą ze sobą współdziałać.
Porozumienie może zostać sporządzone w dowolnej formie, choćby nawet ustnych deklaracji zaprotokołowanych przez sąd w czasie rozprawy. Kluczowa jest natomiast jego treść, która musi obejmować takie informacje jak:
- wszystkie miejsca pobytu dziecka,
- ustalenia dotyczące kontaktów każdego rodzica z dzieckiem,
- sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, czyli jakie działania i decyzje rodzice muszą podejmować wspólnie, a jakie nie wymagają zgody obojga z nich.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Jeżeli rodzice nie są w stanie wypracować zgodnego porozumienia, wtedy to sąd wydaje wyrok na podstawie zebranych opinii oraz dowodów. Sąd może np. powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z opiekunów, ograniczając prawa i obowiązki drugiego.
Ma więc w tym wypadku miejsce ograniczenie władzy rodzicielskiej do wykonywania wyłącznie ściśle określonych przez sąd obowiązków oraz uprawnień.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest jednak możliwe tylko w dwóch sytuacjach:
- rozłączenie rodziców (czyli rozwód lub separacja),
- zagrożenie dobra dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
W skrajnych sytuacjach sąd może całkowicie pozbawić opiekuna władzy rodzicielskiej. Takie orzeczenie może jednak wystąpić tylko wtedy, gdy zastosowane wcześniej łagodniejsze środki nie przyniosły poprawy sytuacji dziecka, a także gdy istnieje trwała przeszkoda w realizowaniu opieki nad dzieckiem, czyli:
- rodzic nadużywa swoich uprawnień (np. znęcanie się, molestowanie, wychowywanie w nienawiści do drugiego rodzica),
- rodzic rażąco zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka (np. brak kontaktu z dzieckiem, brak zainteresowania wychowywaniem dziecka),
- rodzic nie jest w stanie sprostać swoim obowiązkom (np. z powodu choroby czy kary więzienia).
Warto pamiętać o tym, że wspomniana wyżej przeszkoda musi być trwała – taka, która uniemożliwia sprawowanie opieki przez długi czas albo przez okres, którego nie można ustalić. A gdy nie występują już przyczyny, które spowodowały odebranie władzy rodzicielskiej, wtedy można ubiegać się o jej przywrócenie.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Może się zdarzyć, że przeszkoda utrudniająca rodzicowi opiekę nad dzieckiem jest tymczasowa (np. krótkotrwały pobyt w szpitalu lub krótki wyjazd do pracy za granicę). W takiej sytuacji sąd może orzec zawieszenie, a nie pozbawienie władzy rodzicielskiej. A po ustaniu przyczyny, zawieszenie może zostać uchylone i rodzic znów może zaopiekować się dzieckiem.
Takie czasowe zawieszenie praw i obowiązków rodzicielskich dotyczy m.in. wychowywania i reprezentowania dziecka, a także zarządzania jego majątkiem. W praktyce wywołuje więc identyczne skutki, jak pozbawienie władzy rodzicielskiej, choć jest inaczej nazywane i łatwiej może być uchylone.
Przywrócenie władzy rodzicielskiej
Pod warunkiem ustania przyczyny pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej, sąd może ponownie nadać prawa i obowiązki rodzicielskie opiekunowi. Nie dzieje się to jednak automatycznie, ale wymaga postępowania sądowego i udowodnienia, że dotychczasowe problemy są już nieaktualne, a dobro dziecka wymaga uczestnictwa rodzica w procesie wychowawczym.
Opieka naprzemienna
W polskim prawie nie istnieją szczegółowe regulacje dotyczące opieki naprzemiennej, ale w praktyce zdarzają się wyroki orzekające właśnie takie rozwiązanie. Polega ono na nadaniu obydwojgu rodzicom nie tylko tych samych praw i obowiązków, ale również możliwości spędzania z dzieckiem porównywalnej (ale niekoniecznie dokładnie takiej samej) ilości czasu. Oznacza to, że dziecko ma dwa miejsca pobytu i żyje naprzemiennie u jednego oraz drugiego swojego prawnego opiekuna.
Opinia OZSS
Jednym z istotnych dowodów branych pod uwagę przez sąd wydający wyroki w sprawach rodzinnych jest opinia sporządzona przez psychologów pracujących w OZSS, czyli Opiniodawczym Zespole Sądowych Specjalistów (dawny RODK, czyli Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny).
Przed udaniem się na badania do OZSS warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem. Pomoże on dobrze przygotować się do wizyty – np. zgromadzić niezbędne dokumenty i zebrać ważne wydarzenia z życia rodziny.